Mình biết đến Dagger (chính xác là Dagger 2) khi còn đi thực tập ở một công ty. Vì chỉ là một android intern làm việc 4 tiếng một ngày nên công việc chính của mình chỉ là fix một vài cái issue bé bé hay implement vài tính năng dùng đầu thì ít mà dùng tay thì nhiều. Bởi vậy, sau khi hoàn thành một cách khá nhanh chóng các công việc đó, mình dành thời gian để đọc thêm về công nghệ (AndroidWeekly là một nguồn mình recommend cho các bạn). Và mình bắt đầu biết về các khái niệm: Inversion of control, Dependency inversion, Dependency injection (DI) và một library thường được sử dụng để implement DI trong Android: Dagger2. Thực sự trong một thời gian sau đó, mình có và cố đọc thêm nhiều article, đọc thêm code example về chủ đề này. Tuy nhiên, do không thực sự cần, không thực sự hiểu sử dụng DI có tác dụng gì đối với project sẽ làm (và công nhận đây cũng là một chủ đề khó nhằn với một người chưa có nhiều kinh nghiệm về lập trình), mình đơn giản chỉ copy & paste và thay đổi giá trị tương ứng để chạy được ứng dụng. Tuy nhiên, trẻ con rồi cũng phải đến lúc cắp sách đến trường, để hiểu câu nói ngày xưa mình bắt chước bố mẹ nghĩa là gì. Bởi vậy, mình muốn hệ thống lại những kiến thức của mình về DI mà mình đã đọc và đã nghiệm ra trong quá trình bắt chước, hy vọng series có thể trở thành bài học vỡ lòng cho những bạn bắt đầu làm quen với DI trong Android.

Photo by Riccardo Mion on Unsplash

Các bài học để lên lớp

1. [Android] Dagger 2 - Phần I: Basic principles
2. [Android] Dagger 2 - Phần II: Into the Dagger 2
3. [Android] Dagger 2 - Phần III - 1: The time of our dependencies
4. [Android] Dagger 2 - Phần III - 2: The time of our dependencies

Kiến thức đầu vào

• Không bị ở lại lớp vì môn Lập trình hướng đối tượng, Lập trình Android cơ bản
• Đã đi học thêm về Kotlin (Vì các ví dụ mình sẽ sử dụng Kotlin)

Lý thuyết

Trước hết, chúng ta đi qua một số khái niệm để hiểu rõ hơn background của vấn đề:

Dependency

Dependency là từ dùng để mô tả việc một module cấp cao phụ thuộc vào một module cấp thấp. VD: khi chúng ta học toán, chúng ta cần có một quyển sách toán. Ta có thể trừu tượng hóa vấn đề đó thành các đối tượng: Student và MathBook

class Student {

    private var book: MathBook

    constructor() {
        this.book = MathBook()
    }

    fun learn() {
        println("Learning ${book.getSubjectName()}")
    }
}

class MathBook {

    fun getSubjectName(): String {
        return "Math"
    }
}

Và ở hàm main(), ta sẽ gọi như sau:

fun main(args: Array<String>) {
    val student = Student()
    student.learn()
}

Ở đây, học sinh cần quyển sách toán để học và nếu không có sách toán, học sinh không thể hoàn thành việc học được. Bởi vậy, ta nói "Student phụ thuộc vào MathBook" hay "MathBook được gọi là dependency của Student".

Theo cách tiếp cận OOP, các class sẽ tương tác qua lại với nhau để có thể hoàn thành những chứng năng của app. Như trong ví dụ trên, Student tương tác (khởi tạo và quản lý vòng đời) với MathBook. Điều này sẽ dẫn chúng ta đến một khái niệm mới: hard dependency.

Hard dependency là khái niệm để mô tả những trường hợp các dependency được khởi tạo trực tiếp thay vì được truyền vào từ bên ngoài vào. Tại sao hard dependency lại không tốt:

• Hard dependency làm giảm tính tái sử dụng của các module
• Hard dependency làm việc kiểm thử khó khăn hơn
• Hard dependency làm cho việc maintain code khó hơn khi project được scale up.

#Tính tái sử dụng

Khi tồn tại nhiều hard dependency, mỗi khi khởi tạo module cấp cao sẽ bắt buộc khởi tạo các module cấp thấp. Các module sẽ bị ràng buộc với nhau hơn. Từ đó, tính tái sử dụng của các module sẽ bị giảm đi

#Kiểm thử

Khi thực hiện việc kiểm thử, ta cần cô lập module với các phần còn lại của app bằng cách mock các module cấp thấp. Tuy nhiên, nếu ta hard dependency như trường hợp ở trên, ta không thể mock book để test được module Student.

#Khả năng maintain code

Cuối cùng, nếu các module không được tái sử dụng, nếu quá trình kiểm thử không được thực hiện đầy đủ mà project lại ngày càng phình to ra, việc maintain code đều sẽ gây khó khăn đối với cả các "ma cũ" lẫn "ma mới" của project.

Tóm lại vấn đề: việc hard dependency sẽ làm cho các module tight coupling (dính chặt) vào nhau hơn, từ đó sẽ làm giảm tính tính tái sử dụng và tính mở rộng của module (Ngược lại với tight coupling, chúng ta có loose coupling và sẽ là mục tiêu mà chúng ta hướng đến khi sử dụng DI). Để giải quyết vấn đề này, chúng ta sẽ áp dụng nguyên lý Inversion of Control (IoC)

Inversion of control - IoC

IoC là một design principle (không phải là design pattern), được sử dụng để đảo ngược các loại điều khiển khác nhau trong OOP design. Ở đây, việc điều khiển có thể là:

• Điều khiển flow của một ứng dụng
• Điều khiển flow của việc khởi tạo các dependency của một module.

Và ý thứ hai+ viết hôm nay của chúng ta. Chúng ta tiếp tục với ví dụ ở phần trước: MathBook được khởi tạo trực tiếp bên trong Student. Từ đó ta có hard dependency. IoC gợi ý chúng ta giải quyết vấn đề này bằng cách đảo ngược việc điều khiển: thay vì tự khởi tạo, đơn giản ta chỉ cần giao việc khởi tạo này cho một class khác. Ví dụ ở trên có thể được sửa lại như sau:

class Student {

    private var book: MathBook

    constructor() {
        this.book = BookFactory.getBook()
    }

    fun learn() {
        println("Learning ${book.getSubjectName()}")
    }
}

object BookFactory {

    fun getBook(): MathBook {
        return MathBook()
    }
}

Thay vì quan tâm đến việc khởi tạo, ta lấy MathBook từ BookFactory và không quan tâm xem MathBook được tạo ra thế nào nữa. Cách giải quyết này sử dụng design pattern Factory, một trong những design pattern impelement IoC.

Các design pattern implement Inversion of control. Nguồn: Inversion of Control

Tuy nhiên, khi project được scale up lên, chúng ta vẫn chưa hoàn toàn giải quyết được vấn đề để đạt được loose coupling. Một số vấn đề phát sinh là:

• Student đang là module cấp cao, phụ thuộc vào một module cấp thấp hơn là MathBook. Vì vậy, việc sửa đổi module cấp thấp sẽ kéo theo một loạt các sửa đổi ở module cấp cao, điều đó làm việc maintain code trở nên phức tạp hơn.
• Nếu càng ngày Student càng học lên cao, môn học sẽ thay đổi theo thời gian và sách cũng cần thay đổi theo.

Để giải quyết vấn đề này, ta cần đến một design principle khác: Dependency inversion

Dependency inversion - DIP

Trong những nguyên lý thiết kế trong lập trình hướng đối tượng SOLID, DIP là nguyên lý cuối cùng. Nội dung của nguyên lý này như sau:

• Các module cấp cao không nên phụ thuộc vào các module cấp thấp hơn. Cả hai nên phụ thuộc vào trừ tượng
• Trừu tượng không nên phụ thuộc vào chi tiết mà chi tiết nên phụ thuộc vào trừu tượng.

Lần đầu tiên đọc nội dung này, mình thấy abstract vãi nồi~~ Có lẽ chúng ta nên "phụ thuộc" vào chi tiết trước (lấy ví dụ), rồi mới nên "phụ thuộc" vào trừu tượng sau (đọc lại nguyên lý để ngẫm tiếp) :D.

Mình sẽ tiếp tục phân tích ví dụ phía trên: Ta thấy module cấp cao là Student đang phụ thuộc vào MathBook tức là phụ thuộc vào chi tiết thay vì trừu tượng. Để code tuân thủ đúng theo DIP, ta cần trừu tượng hóa module cấp thấp bằng cách tạo một interface:

interface TextBook {

    fun getSubjectName(): String
}

Từ đó, bất kỳ quyển sách mới nào cũng cần implement TextBook và triển khai các function bên trong:

class MathBook : TextBook {

    override fun getSubjectName(): String {
        return "Math"
    }
}

Đối với BookFactory, ta cũng sẽ trả về một kiểu trừu tượng TextBook thay vì trả về một kiểu cụ thể:

object BookFactory {

    fun getBook(): TextBook {
        return MathBook()
    }
}

Cuối cùng, ta sửa thuộc tính book của Student thành kiểu trừu tượng để nếu có học sang quyển sách khác, ta không cần phải sửa đổi Student:

class Student {

    private var book: TextBook

    constructor() {
        this.book = BookFactory.getBook()
    }

    fun learn() {
        println("Learning ${book.getSubjectName()}")
    }
}

Sau khi sửa đổi, việc thiết kế đã tuân theo các rule của DIP:

• Cả module cấp cao Student và module cấp thấp MathBook đều phụ thuộc vào trừu tượng (TextBook).
• Chi tiết đang phụ thuộc vào trừu tượng: Student phụ thuộc vào TextBook thay vì MathBook.

Việc này giúp chúng ta lại tiến thêm một bước nữa trong việc đạt được loose coupling: Chúng ta có thể sửa đổi module cấp thấp mà không làm ảnh hưởng đến module cấp cao hoặc chúng ta có thể thay thế hẳn một module cấp thấp khác, miễn là nó tuân theo cái khung TextBook.

Như vậy, chúng ta đã tìm hiểu về khái niệm IoC và Dependency inversion nhằm mục đích đạt được loose coupling. Với ví dụ đã xét, chúng ta sử dụng design pattern Factory để đạt được IoC. Tuy nhiên, với Factory, module cấp cao vẫn có một chút liên quan đến việc khởi tạo module cấp thấp khi chúng ta get ra module cấp thấp từ Factory khi muốn khởi tạo. Để hoàn toàn tách rời việc khởi tạo module cấp thấp ra khỏi module cấp cao, chúng ta sẽ áp dụng một design pattern khác và là main của series này: Dependency injection.

Photo by Diana Polekhina on Unsplash

Dependency injection

Vậy Dependency injection là gì? DI là một design pattern tuân theo IoC. Nó giúp chúng ta khởi tạo các dependency bên ngoài của module và cung cấp các dependency đó cho chúng ta thông qua nhiều cách. Với việc sử dụng DI, chúng ta đã loại bỏ hoàn toàn việc liên quan của một module đến việc khởi tạo các dependency của module đó.

Chúng ta có thể mô tả DI bằng quan hệ của ba class:

1. Client class: Module cấp cao và sẽ phụ thuộc vào service class.
2. Service class: Module cấp thấp và là phụ thuộc của client class.
3. Injector class: Người trung gian kết nối client class với service class bằng cách inject service class vào client class.

Và mô hình sau sẽ giúp chúng ta mường tượng ra dễ hơn sự kết nối giữa ba class:

Như chúng ta thấy, injector class khởi tạo service class và inject nó vào client class. Theo cách này, DI làm cho client class sẽ hoàn toàn không liên quan đến việc khởi tạo service class như thế nào hay bao giờ nữa.

Các kiểu inject

Injector class có 3 cách để inject một service class vào client class. Đó là constructor injection, property injection và method injection.

• Constructor injection: injector class inject service class thông qua constructor của client class
• Property injection: injector class inject service class trực tiếp vào một public property của client class
• Method injection: client class sẽ implement một interface chứa một method để cung cấp dependency và injector class sẽ sử dụng interface này để cung cấp service class cho client class.

Chúng ta sẽ tiếp tục nâng cấp ví dụ ban đầu để làm ví dụ cho từng kiểu inject.

Constructor injection

Injector class sẽ inject TextBook vào Student thông qua một constructor. Bởi vậy, ta cần một constructor có tham số là TextBook:

class Student {

    private var book: TextBook

    constructor() {
        this.book = MathBook()
    }

    // TextBook sẽ được inject vào thông qua constructor này
    constructor(book: TextBook) {
       this.book = book
    }

    fun learn() {
        println("Learning ${book.getSubjectName()}")
    }
}

Đối với kiểu inject này, một đối tượng TextBook phải được khởi tạo trước để làm "nguyên liệu" cho việc khởi tạo Student.

Property injection

Khi sử dụng property injection, access modifier của property muốn được inject không được là private bởi injector class sẽ gán trực tiếp service class vào client class:

class Student {

    lateinit var book: TextBook

    constructor() {
      Injector.inject(this)
    }

    fun learn() {
        println("Learning ${book.getSubjectName()}")
    }
}

object Injector {

    fun inject(student: Student) {
        student.book = createBook();
    }

    private fun createBook(): TextBook {
        return MathBook()
    }
}

Method injection

Cách inject cuối cùng là method injection khi injector class inject service class vào client class thông qua một setter method.

class Student {

    private lateinit var book: TextBook

    fun learn() {
        println("Learning ${book.getSubjectName()}")
    }

    fun setTextBook(book: TextBook) {
        this.book = book
    }
}

Cùng nhìn lại

Vậy là, trong bài học đầu tiên với một mả lý thuyết này, chúng ta đã vào đời với một chương trình nhỏ, ngây thơ và trong sáng. Nhưng rồi, khi bài toán được mở rộng ra: mối quan hệ giữa các class nhiều hơn, số lượng dependency phải khởi tạo và quản lý nhiều hơn. Chúng ta sẽ cần thêm những design principle như Inversion of Control, Dependency inversion hay những design pattern như Dependency injection để giữ cho code của chúng ta mãi ở tuổi 18...

BTW, mình hy vọng bài viết trước hết sẽ giúp các bạn phân biệt được các khái niệm nghe có vẻ na ná nhau này, sau đó là nắm rõ, trước khi đi vào tìm hiểu một công cụ không mới nhưng không phải ai cũng chắc tay khi sử dụng; một công cụ nhằm giải quyết những nhàm chán lặp lại khi viết code nếu chúng ta tự implement các khái niệm đã được đề cập ở phần I này. Đó là Dagger 2.